Begeleiden volgens Ignatius

Begeleiding van vluchtelingen en gedwongen migranten is een van de pijlers van JRS. De Geestelijke Oefeningen van Ignatius, de stichter van de jezuïeten, worden ook begeleid. Wie de Geestelijke Oefeningen doet gaat in gesprek met een begeleider, die hem helpt ‘te zoeken en te vinden wat Gods wil is bij de inrichting van zijn leven’. Tijdens onze online vormingsbijeenkomst van maart (een van onze ‘Vogelzang’-ontmoetingen, zo genoemd naar de plaats waar we in normale omstandigheden samenkomen) vroegen we ons af of de Oefeningen van Ignatius ons iets kunnen leren over de begeleiding van migranten, in het bijzonder in de detentiecentra die we bezoeken.

De grondvorm van de Geestelijke Oefeningen is een retraite van dertig dagen in volledige afzondering – een soort van vrijwillige ‘detentie’ dus. In een gesloten centrum verblijven mensen meestal veel langer, maar ze denken er evenzeer na over grote levensvragen. De opsluiting en de dreigende repatriëring doorkruisen hun toekomstplannen en stellen het doel van hun leven in vraag. In die omstandigheden gaat van alles in een mens om. Hij wordt bewogen door verschillende ‘geesten’, zegt Ignatius: de goede geest en de kwade of de anti-geest. Het onderscheiden van die geesten is een van de voornaamste taken van degene die de Oefeningen geeft, maar ook van een bezoeker bij JRS.

Ignatius Van Loyola door John Bateson-Hill

In een gesloten centrum is veel troosteloosheid: angst, onzekerheid, wanhoop, frustratie, agressiviteit, depressie, apathie enz. In troosteloosheid is vooral de kwade geest actief, die verwarring en vernietiging zaait. De bezoeker zal empathisch luisteren en de ander wijzen op de listen van de ‘vijand’, zoals Ignatius de slechte geest ook noemt.

Wie met gedwongen terugkeer geconfronteerd wordt, moet keuzes maken: de repatriëring weigeren of vertrekken, een gerechtelijke procedure opstarten, asiel aanvragen enz. Vaak is er geen andere keuze dan het onvermijdelijke te aanvaarden, maar dat is meestal een moeizaam proces. Ignatius leert dat de begeleider zich niet in de keuze mag mengen. Hij moet de ander helpen om klaar te zien in zijn innerlijke bewegingen en zo de juiste beslissing te nemen, maar zelf moet hij ‘als de wijzer van een weegschaal in het midden blijven’.

Er zijn veel overeenkomsten tussen onze begeleiding van migranten en de begeleiding van de Geestelijke Oefeningen. In beide gevallen gaat het om een ingrijpend gebeuren dat iemands leven helemaal kan veranderen. De wijsheid van Ignatius is ook voor JRS kostbaar.

Pieter-Paul Lembrechts SJ

bezoeker gesloten centra